Η Καθαρά Δευτέρα και τα νηστίσιμα...



Η ΚΑΘΑΡΑ ΔΕΥΤΕΡΑ

                    Μετά τις μάσκες και τους μασκαράδες της Αποκριάς, σειρά έχει η Καθαρά Δευτέρα. 
              Η Καθαρά Δευτέρα είναι μια πανάρχαιη γιορτή που σχετίζεται κυρίως με τις φαλλικές πομπές των Κατ’ Αγρούς Διονυσίων αλλά και με ορισμένες Απολλώνιες ιδέες λατρευτικού περιεχομένου. Λέγεται "Καθαρά" διότι από το πρωί οι νοικοκυρές καθαρίζουν τα σκεύη τους από τα μαγειρέματα των Απόκρεω. Καθαρίζουν, κάνουν δηλαδή τη λάτρα τους. 
             Η λέξη λάτρα παράγεται από το ρήμα λατρεύω. Λατρεύω, από το λατρίς, πάει να πει δουλεύω, υπηρετώ ακόμη προσεύχομαι, θυσιάζω. Λάτρις είναι η υπηρέτρια θεών και ανθρώπων και λάτρο η αμοιβή της. 
                   Η έννοια του καθαρού σχετίζεται τόσο με τη λάτρα, όσο και με τη λατρεία των Καθαρμών που παράγονται από το επίθετο καθαρός. Από τη ρίζα *καθ-, απ’ όπου το ρήμα καθαίρω, παράγονται ακόμα οι λέξεις καθαρμός, Κασταλία, κάθαρμα, καθάρειος, καθαρίζω. Kαθαίρω σημαίνει καθαρίζω, δηλαδή μαζεύω και απορρίπτω τα σκουπίδια, τα καθάρματα. Το κάθαρμα, κυριολεκτικά το σκουπίδι, παράγεται απ’ το καθαίρω. 
           Για τους λαογράφους μας η Καθαρά Δευτέρα ανήκει στην Απόκρια ή Αποκρέα του μεταγενέστερου επιθέτου απόκρεως, που παράγεται από τις λέξεις από+κρέας. Είναι η τελευταία μέρα κρεοφαγίας πριν από τις νηστείες. 
             Τα κούλουμα, τέλος, η γιορτή της Καθαράς Δευτέρας, παράγονται από την colum που σημαίνει καθαρός ή από τη cumulus. Κούμουλος είναι ο σωρός, η προσθήκη. Μ’ αυτή την έννοια τα κούλουμα είναι τα μεθεόρτια των Απόκρεω. Μια μέρα ακόμα που προστίθεται, που "σωρεύεται" στο αποκριάτικο γλέντι. 



Νηστίσιμα… και νόστιμα, και Gourmet!

 Το να αναζητά κανείς τη μαγειρική διάσταση της Σαρακοστής ίσως ακούγεται αντιφατικό, γιατί η νηστεία νοείται ως μια περίοδος ψυχικής και σωματικής κάθαρσης. Ωστόσο, ορισμένα από τα καλύτερα φαγητά της ελληνικής κουζίνας είναι αυτά που προέρχονται από την παράδοση της σαρανταήμερης αποχής από κάθε ζωικό προϊόν πριν από το Πάσχα.
Στη ροή του χρόνου, αναπτύχθηκε ένα ολόκληρο σύνολο μαγειρικών επιλογών που αντανακλά την επινοητικότητα της νοικοκυράς, η οποία βασιζόταν στα όσα απλόχερα είχε να προσφέρει κάθε εποχή, ώστε να ετοιμάσει ένα γεύμα θρεπτικό και χορταστικό. Από τις αγκινάρες, τα κουκιά, τον αρακά, τον μάραθο και τα μαρούλια, μέχρι τα όσπρια, που δεν έχουν εποχή, αλλά και τα οστρακοειδή και τα μαλάκια, η ελληνική κουζίνα δημιούργησε έναν ποικιλόμορφο γαστρονομικό θησαυρό, που ενδεχομένως αποτελεί και την απόλυτη έκφραση της μεσογειακής διατροφής.
Και νηστίσιμα και νόστιμα και ιδιαίτερης αισθητικής πιάτα, λοιπόν! Άλλωστε οι μέρες το απαιτούν, προκειμένου και κοντά να είμαστε στην παράδοση, αλλά και να μπορούμε να έχουμε στο πιάτο μας απίθανες γεύσεις, ίσως πολύ πιο νόστιμες από αυτές των τροφών που περιέχουν γαλακτοκομικά και κρέας.
Γαρίδες με κουσκουσάκι.

Ο σεφ Μανώλης Πανταζής, μιλώντας για τα ιδιαίτερα νηστίσιμα πιάτα, τονίζει: «Τη νηστεία την συναντάμε ως θρησκευτικό κανόνα σε όλες τις θρησκείες του κόσμου ν’ απαγορεύει κάποιες συγκεκριμένες τροφές, όπως επίσης τη συναντούμε και σ’ όλες τις αρχαίες θρησκείες. Ο λαός μας, τιμώντας τις παραδόσεις της Ορθοδοξίας, δεν έπαψε να σέβεται αυτόν τον κανόνα και να τον τηρεί τουλάχιστον στις περιόδους υποδοχής των Χριστουγέννων και του Πάσχα, όπως επίσης και κατά την αναμονή της γιορτής της Παναγίας, τον Αύγουστο. Βεβαίως στις παλιότερες εποχές η αυστηρότητα της νηστείας επέβαλε μια κουζίνα περισσότερο λιτή απ’ ότι στις μέρες μας. Σήμερα είτε γιατί η φαντασία και η επινοητικότητα της κάθε νοικοκυράς και του κάθε μάγειρα, προχώρησε στη δημιουργία ιδιαίτερων γεύσεων, είτε γιατί κάποια είδη μπορούμε να τα βρούμε πολύ πιο εύκολα από παλαιότερα – όπως τα οστρακοειδή ή τα προϊόντα σόγιας – μπορούμε να μιλούμε για εκατοντάδες νηστίσιμα πιάτα με βασικά υλικά τα λαχανικά, τα όσπρια, τα δημητριακά και τα θαλασσινά, με κυρίαρχη βέβαια την παρουσία του ελαιόλαδου».
Ριζότο με ψύχα καβουριών


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου